Lâu này vua Chiêu Thống vẫn được coi là kẻ bán nước, cầu viện ngoại bang về giày xéo quê hương. Những điều đó dần trở thành định kiến ...
Lâu này vua Chiêu Thống vẫn được coi là kẻ bán nước, cầu viện ngoại bang về giày xéo quê hương. Những điều đó dần trở thành định kiến ăn sâu thật khó thay đổi. Nhưng nhà văn Phan Trần Chúc, tác giả của cuốn sách này sẽ cho chúng ta thấy một con người khác, một Chiêu Thống thông minh, có tài nhưng lại có một số phận vô cùng đáng thương. Kế thừa một di sản đổ nát tan hoang, có chí mà không có lực để vực lại sự tôn nghiêm của dòng dõi. Tuy là tiểu thuyết nhưng nó vẫn mang trong mình những sự thật lịch sử nhất định.
Cuộc tranh quyền đoạt vị trong phủ chúa trở thành một cơ duyên để Duy Khiêm cùng mẹ và hai em được đám kiêu binh cứu thoát ra khỏi ngục và đặt lại lên ngôi thái tử.
Rồi cuộc thế xoay vần, quân Tây Sơn kéo ra Bắc dưới danh nghĩa phù Lê diệt Trịnh. Quân chúa Trịnh thua chạy tan tác nhưng ngay sau đó quân Tây Sơn đột ngột bỏ về, lúc này vua Hiển Tông đã chết, Duy Khiêm nối ngôi và đổi tên thành Duy Kỳ hiệu là Chiêu Thống. Lên ngôi vua với một di sản đổ nát, triều đình trống rỗng, không tiền bạc, không binh lính nên sau khi Tây Sơn rút đi, bè đảng họ Trịnh lại kéo về. Đinh Tích Nhưỡng, Hoàng Phùng Cơ đều là những danh tướng đất Bắc theo về với Trịnh Bồng chèn ép vua Lê. Quyền thế lại rơi vào tay họ Trịnh.
Bất đắt dĩ Chiêu Thống phải dùng tới Nguyễn Hữu Chỉnh, kẻ bị quân Tây Sơn bỏ lại khi rút về Nam. Chỉnh lưu lại Nghệ An và tập hợp được một đội quân đủ mạnh để đương đầu với chúa Trịnh. Chỉnh ra Bắc đánh đuổi được Trịnh Bồng nhưng Chỉnh lại theo thói kiêu căng không coi vua Chiêu Thống vào đâu, rốt cuộc quyền bính nằm hết trong tay Chỉnh, vua lại chỉ như một kẻ bù nhìn.
Chỉnh sau đó bị Nhậm giết, rồi Huệ lại giết Nhậm, vua Chiêu Thống bị truy đuổi khắp nơi. Thế cô lực kiệt, long đong hết Sơn Tây, Kinh Bắc, Hải Dương, Thanh Hóa… mà không thể nào vực lại cơ nghiệp họ Lê được. Vào bước đường cùng Chiêu Thống phải cầu viện nhà Thanh. Nhưng Thái Hậu, từ trước chạy lên Cao Bằng đã gửi sứ cầu viện trước, nhà Thanh phái Tôn Sĩ Nghị đem binh sang cứu. Tôn Sĩ Nghị đi một mạch tới Thăng Long mà không gặp sự kháng cự nào bởi quân Tây Sơn đã rút về giữ Tam Điệp. Vua Chiêu Thống trở lại kinh thành, nhưng mọi việc trong nước nằm cả trong tay Tôn Sĩ Nghị, kẻ luôn muốn biến nước Nam thành quận huyện của Tàu.
Quân Thanh ở Thăng Long chẳng được bao lâu đã bị Quang Trung đánh bại chạy về nước, vua Chiêu Thống cùng các quan lục tục chạy theo sang Tàu mong lại xin quân về phục quốc. Nhưng ý định đó không bao giờ thành.
Những năm lưu lạc trên đất khách, vua Chiêu Thống luôn mong mỏi một ngày được trở về cố quốc. Chí khí của Chiêu Thống và các quan đi theo nhiều lần khiến người Thanh phải động lòng. Lê Quýnh khi bị dụ cắt tóc đổi y phục như người Thanh đã nói một câu để đời: Đầu ta có thể chặt, nhưng tóc ta không thể cắt; da ta có thể lột, nhưng y phục ta không thể thay. Cuối cùng chịu bị giam trong ngục chứ không thay đổi ý chí của mình.
Sau nhiều lần kêu cầu không được, các quan theo Chiêu Thống bị Hòa Thân và Phúc Khang An lừa rồi đày mỗi người đi mỗi nơi để không còn gặp mặt bàn chuyện khôi phục nữa. Chiêu Thống trở nên lẻ loi cô đơn trên đất người, cuối cùng ông vua bất hạnh luôn đau đáu nhìn về cố hương này chết khi mới 27 tuổi mà mối hận không nguôi. Chiêu Thống để lại mong ước cuối cùng của mình cho người con nuôi rằng phải đem xác về chôn nơi cố quốc.
Sau khi Tây Sơn bị nhà Nguyễn diệt, thi hài Chiêu thống cùng những người đã theo sang Tàu được trở về nước trong sự thương cảm của các cựu thần nhà Lê.
Chiêu Thống, thông minh và tài giỏi nhưng một đơi không như ý, có chí nhưng không có sức để thực hành cái chí của mình, suốt đời bị người khác chèn ép, chỉ di nguyện cuối cùng được thỏa ý. Có lẽ trước nay chưa có kẻ nào bị coi là bán nước cầu vinh nào luôn đau đáu một nỗi niềm trở về như vua Chiêu Thống cùng những người đã đồng cam cộng khổ với ông trong suốt nhiều năm lang bạt xứ người.
Trần Huệ Lương
COMMENTS