Mối chúa

Mối chúa là cuốn tiểu thuyết khá nặng nề với những suy nghĩ có tầm bao quát về một thực trạng đáng buồn của xã hội. Nhà văn Tạ Duy Anh xây d...

Mối chúa là cuốn tiểu thuyết khá nặng nề với những suy nghĩ có tầm bao quát về một thực trạng đáng buồn của xã hội. Nhà văn Tạ Duy Anh xây dựng một cốt truyện khá đơn giản nhưng lại đụng chạm tới vấn đề đất đai đang nổi cộm lên trong những năm gần đây, có lẽ đó chính là lí do cuốn sách bị thu hồi ngay khi vừa được phát hành. 

Những nhân vật của trong Mối chúa có tầm khái quát điển hình hơn là khắc họa vào những số phận cụ thể. Mr. Đại là nhân vật được nhắc đến từ đầu cuốn sách, một nhân vật bí ẩn số như có lại như không nhưng quyền lực thì hiển hiện, Mr. Đại có quyền cho người khác điều mà họ muốn và cũng có quyền chấm dứt cuộc sống của bất kỳ ai phản đối mình.

Huyện trưởng đại diện cho tầng lớp quan lại cỡ vừa,với một tính cách đểu giả trơ chẽn không cần che giấu. Mọi hành động của ông ta chỉ với một mục đích kiếm thật nhiều tiền đút vào túi, còn số phận những người dân dưới quyền không hề được đếm xỉa tới, họ cũng không khác con sâu cái kiến là bao nhiêu.

Trong Mối chúa có một loại người môi giới trung gian giữa doanh nghiệp và những thế lực ngầm mà điển hình là Sinh. Đây là kiểu người khôn ngoan, biết cách kết nối các mối liên hệ với nhau, cúi đầu với những kẻ ở trên và đạp chân xuống những kẻ bên dưới. Sinh xuất hiện với vai trò đi tìm Mr. Đại, nhiều lần tưởng đã tìm được nhưng tất cả đều không phải, những con người tưởng quyền lực ghê gớm mà Sinh tin là Mr. Đại hóa ra lại cũng chỉ là một loại nô bộc nịnh trên nạt dưới.Mr, Đại ở một tầm cao khác không thấy được nhưng quyền lực lại lan tỏa khắp nơi.

Những người nông dân trong Mối chúa như ông Bích, xã trưởng hay anh em ông chủ đầm cá cũng có những tính cách khẳng khái bộc trực đậm chất  người nông dân gắn bó với đồng ruộng. Ông giáo già cũng là một nhân vật điển hình cho tầng lớp trí thức làng được người dân tin tưởng, họ luôn có tấm lòng tin tưởng vào chủ trương của nhà nước nhưng lại có sự ngây thơ điển hình của người trí thức nên dễ bị lợi dụng dùng uy tín vốn có để thuyết phục bà con.

Về nội dung, Mối chúa một mặt là hành trình đi tìm Mr. Đại nhằm có được giấy phép làm sân Gôn ở đất làng Đồng của Việt, người vừa tiếp quản công ty từ người bố đã mất. Một mặt là sự phản kháng của dân làng Đồng mà đứng đầu là xã trưởng nhằm chống lại cái dự án có thể đẩy cả làng trở thành những kẻ mất đất với miếng bánh vẽ mà nhà đầu tư trưng ra.

Trong hành trình của mình, Việt đã lần theo dấu vết mà Mr. Nam, bố của Việt đã đi để thực hiện thành công dự án nhà máy thép trước tình cảnh chống đối của dân làng như chính Việt đang gặp phải.

Nhà máy thép là dự án nhiều năm trước, nó khiến hàng trăm ha đất nông nghiệp bị chiếm đoạt, môi trường xung quanh bị phá hủy. Nhưng kết cục cái nhà máy ấy bây giờ chỉ như một sắt hoang phế, như một con quái vật sừng sững trước những người nông dân mất kế sinh nhai. Ông Bích là người đứng đầu chống lại dự án ấy, người ta dụ dỗ, đe dọa thậm chí dùng thủ đoạn bắt cóc tra tấn vẫn không khuất phục được ông. Nhưng rồi ông Bích vẫn bị khuất phục, có thể họ đã đem gia đình, đem đứa con gái của ông ra để uy hiếp khiến ông không chống cự được. Ông giáo già lúc đầu cũng được coi là thủ lĩnh tinh thần của dân làng, nhưng họ lại dễ dàng lừa phỉnh ông rằng đó là chủ trương của nhà nước. Mà nhà nước thì chỉ biết lo cho dân chứ có hại dân bao giờ. Ông giáo ủng hộ và tin theo khiến người dân mất chỗ dựa tinh thần. Phía nhà đầu tư cứ chia nhỏ đánh lẻ mà khuất phục được dân làng để xây nên cái nhà máy thép ấy. Nhưng những hứa hẹn chỉ là miếng bánh vẽ.

Với dân làng Đồng, đứng đầu là xã trưởng, người từng là lính trường sơn bom đạn không khuất phục, với tinh thần cứng rắn ấy làm chỗ dựa cho mọi người đầy tin tưởng và quyết tâm.

Việt cùng công ty của mình cũng tìm đủ mọi cách mua chuộc dụ dỗ nhưng không được. Thông qua huyện trưởng nhằm tiến hành cưỡng chế từng phần một, đầu tiên là đầm cá. Cuộc cưỡng chế được thực hiện bài bản dựa trên kinh nghiệm được rút ra ở nhiều nơi khác. Huyện trưởng có lính, có luật pháp trong tay tưởng dễ dàng khuất phục được anh em chủ đầm, nhưng ông đã nhầm.

Nắm luật pháp trong tay nên mọi kiện cáo của người dân ở tòa án huyện đều bị huyện trưởng chỉ đạo xử thua, trả hồ sơ.

Việt vẫn miệt mài đi tìm Mr. Đại nhưng càng tìm càng thấy xa vời. Trong thời gian này Việt gặp Diệu, con gái của ông Bích. Diệu giờ là sinh viên trường luật, cô có mặt ở làng Đồng để trợ giúp dân làng chống lại dự án sân Gôn.

Ông Sinh sau nhiều lần cố gắng tìm và tiếp cận Mr. Đại đã bị tay chân của Mr. Đại thủ tiêu. Lúc chết Sinh tiết lộ không phải giúp Việt tìm Mr. Đại mà chính ông ta tìm Mr. Đại để trả thù cho cái chết của bố mình.

Việt ngày càng chịu sức ép lớn từ những người đứng đằng sau công ty về dự án sân Gôn. Tiền đã đổ ra nhiều mà kết quả chưa thấy đâu khiến họ bắt đầu mất kiên nhẫn.

Diệu cũng nằm trong tầm ngắm của các bố già, họ đã lên kế hoạch thủ tiêu Diệu nhưng may mắn Việt cùng già Tâm, người lái xe trường sơn năm xưa đã cứu được cô.

Việt dân thay đổi suy nghĩ và muốn rút chân ra khỏi công ty mặc dù điều này là nguy hiểm và dường như bất khả thi.

Nhờ những gì Mr. Nam để lại, Việt cũng lần tìm ra được manh mối của kẻ có biệt danh là Mối chúa, người thực sự đứng đằng sau công ty của anh. 

Mối chúa lúc ban đầu chỉ là công nhân đập đá có sức khỏe, có nhiều mưu mẹo, được bầu là chiến sĩ thi đua rồi làm cán bộ công đoàn, cán bộ tổ chức, từ đó có quan hệ rộng rãi với giới chức chính quyền mà từng bước từng bước vươn cao đi sâu vào giới làm ăn đầy quyền lực.

Sau khi ý định trừ khử Diệu bất thành, người dọn dẹp hiện trường của Mối chúa đã vô tình tiết lộ những bí mật giữa Mối chúa và vợ của Thần chết. Thần chết là sát thủ của Mối chúa, hắn giả chết nên những kẻ dọn dẹp đã không biết. Sau đó Thần chết trở về và kết liễu cuộc đời gớm ghiếc của Mối chúa.

Nhiều người cho rằng Mối chúa chính là Mr. Đại nhưng tôi nghĩ không phải. Mr. Đại là loại người bí ẩn và quyền lực hơn loại người như Mối chúa rất nhiều. Nếu Mối chúa là Mr. Đại thì Việt đâu cần vất vả đi tìm để nhằm có được giấy phép đầu tư sân Gôn. Mr. Đại là kiểu người thao túng quyền lực ai cũng biết là ai đấy nhưng lại không thể định danh gọi tên một cách chính xác được.

Với Mối chúa, nhà văn Tạ Duy Anh đã vạch trần những bất công, tiêu cực trong xã hội. Ông đã khái quát lại một xã hội mà ở đó người dân thấp cổ bé họng hầu như rơi vào cảnh đau đớn và vô vọng khi phải đối đầu với thế lực tiền và quyền. Yếu tố luật pháp không hề được tôn trọng ở đây, xã hội được vận hành bởi những kẻ ngu dốt và tham lam. Sự tàn nhẫn và vô đạo đôi khi lại trở thành một thực tế bình thường, thật u ám và đáng buồn.

Trần Huệ Lương

20.6.2020